Co zrobić gdy padnie pytanie, czy dany zbiornik należy rekultywować ? Pytanie te pada zazwyczaj w przypadku, gdy ktoś pozazdrości innym wspaniałych miejsc rekreacji z bogatym dobrostanem przyrodniczym lub też zauważy, iż z istniejącym u niego stawem, jeziorem coś złego się stało, czyli niestety wiele czasu już upłynęło na degradacji zbiornika.
Tekst: dr inż. Andrzej Staniszewski
W ostatnich latach widać duże zainteresowanie gmin, kierunkiem realizacji w duchu zrównoważonego rozwoju, który oczywiście wpisuje się idealnie w obszary procesów rekultywacji zbiorników wodnych.
Działania takie mają na celu z jednej strony zagwarantowanie mieszkańcom dostępu do zasobów przyrodniczych oraz czystej wody, a z drugiej, ochronę jezior i stawów przed ich postępującą degradacją. Naukowcy, przyrodnicy, a także profesjonaliści starają się wybrać procesy rekultywacji najlepiej dopasowane do danego przypadku, gdzie uwzględnia się obok badań fizykochemicznych, biologicznych, także wiek zbiornika, jego historię geologiczną czy też położenie geograficzne. W całym tym procesie należy oczywiście uwzględnić szereg działań antropogenicznych, które niestety przyczyniły się do obecnego stanu, w tym wzrastającą liczbę ludności, postępującą urbanizację terenów, uprzemysłowienie oraz rozwój turystyki, a także rozwój rolnictwa na terenie zlewni, nie wspominając o jakości ścieków transportowanych z oczyszczalni ścieków, czy też kontroli szamb.
Ekosystem zbiornika wodnego charakteryzuje się bardzo skomplikowanym układem wzajemnych powiązań pomiędzy jego podstawowymi elementami składowymi do których, poza zlewnią, należy woda (w tym rzeki, kanały, woda podziemna), osad denny, brzeg oraz organizmy zasiedlające zarówno zbiornik jak i jego otoczenie. Jak wiemy bardzo łatwo zakłócić równowagę takiego układu np. poprzez odprowadzanie ścieków i zanieczyszczeń przemysłowych czy rolniczych, które to bogate w związki fosforu czy azotu powodują przyspieszenie degradacji zbiornika wodnego poprzez procesy eutrofizacji. Skutki eutrofizacji powodują, iż wzrasta wśród mieszkańców zapotrzebowanie na obecność w najbliższym otoczeniu człowieka zbiorników wodnych z czystą wodą, atrakcyjnych przyrodniczo i turystycznie. Należy zatem przeprowadzić proces rekultywacji czyli przywrócić terenom zniszczonym (zdegradowanym) przez działalność człowieka, pierwotnej postaci lub zwiększenie wartości użytkowych czy przyrodniczych, gdzie w każdym z tych przypadków zakładany stan ma odpowiadać możliwie bliskim stanowi naturalnemu. Jakie są zatem najważniejsze etapy rekultywacji:
- Badania bieżącego stanu ekosystemu i ustalenie parametrów fizykochemicznych wody i osadów
- Ustalenie przyczyny degradacji zbiornika wodnego
- Odcięcie najważniejszych źródeł zanieczyszczeń
- Zastosowanie zabiegów ochronnych takich jak np. likwidacja dzikich pomostów, dopływów,
- Przeanalizowanie i wybór metod rekultywacji, tzw. Studium Wykonalności
- Uzyskanie pozwolenia wodno-prawnego
- Wyszukiwanie i zapewnienie źródeł finansowania
- Przeprowadzenie procesu rekultywacji
- Monitoring czyli badania fizykochemiczne w trakcie i po przeprowadzeniu zabiegów rekultywacyjnych
- Zapewnienie utrzymania przeprowadzonego procesu rekultywacji
Powyższe informacje są zapisane hasłami, należy jednak pamiętać, iż rozpoznanie, wiedza i doświadczenie stanowią drogę do sukcesu przeprowadzenia skutecznego procesu rekultywacji, a przede wszystkim wybrania jednej z wielu skutecznych metod, dopasowanej indywidualnie do rekultywowanego zbiornika.
